LYUDVIG VAN BETXOVEN
(1770—1827)
Lyudvig van Betxoven – nemis kompozitori. Bonnda musiqachilar oilasida tug’iladi. Betxovenning birinchi musiqa o’qituvchisi uning otasi bo’lib, uning jahldor va qo’pol xarakteri bolani o’qishdan deyarli butunlay sovutadi. U saroy kapelmeysteri (kapella rahbari) K. G. Nefedan ko’proq saboq oladi. 1785-yilda Betxoven kurfyurst kapellasi organisti etib tayinlanadi. 1792-yilda (hukmdor) Maks Frans II buyrug’i bilan u o’z malakasini oshirish uchun Vena shahriga boradi. Musiqachi I.Shenk va J.Gaydndan, 1794-yilda Gaydn Angliyaga ketganidan keyin – A.Salieri va I.G.Albrechtsbergerlardan tahsil oladi.
Betxovenning eng muhim asarlari 80-yillarning o’rtalarida yaratilgan: fortepianino sonatalari No8 (“Potetik”) va №14 (“Oy”; nomi muallif vafotidan keyin berilgan), “Iso Zaytun togʻida” oratoriyasi (1802-1803), “Kreytser sonatasi” skripka va pianino uchun (1803), Uchinchi (“Qahramonlik”) simfoniya (1804; dastlab muallif bu asarini Napoleon I ga bag‘ishlamoqchi bo‘lgan, lekin u o‘zini imperator deb e’lon qilgach, bag‘ishlashdan voz kechgan), “Fidelio” operasi ( 1805, Venada sahnalashtirilgan). 1809-yilda Erchgertsog Rudolf, knyaz Lobkovits va graf Kinskiy Betxovenni Venada qolishga, ishlashga va kontsert berishga taklif qilishadi. Shundan keyin u doimiy ravishda shu shaharda yashaydi. 1814-yilda kompozitor shuhrat cho’qqisiga chiqadi. Ammo uning hayotini karlik qorong’ilashtiradi, buni birinchi marta 1797-yilda o’zi his qilgan.
Kasallik uni konsert faoliyatini butunlay tark etishga majbur qiladi. Biroq, Betxoven eshitish qobiliyatini butunlay yo’qotganidan keyin ham musiqa yozishni davom ettiradi. Umrining so‘nggi yillarida u beshta fortepiano sonatasi (jami 32 ta), beshta torli kvartet yaratadi. Betxoven butun ijodining o‘ziga xos sintezi va cho‘qqisi F. Shillerning «Shodlik» qasidasi so‘zlariga yaratilgan xor bilan- to‘qqizinchi simfoniya yakunida namoyon (1823) bo‘ladi.. U bu asarni og’ir kasal bo’lganida, yolg’izlik va odamlardan umidsizlikdan qiynalganida yozgan edi.
Ehtimol, Betxoven ishining asosiy mavzusini inqilobiy davrga mos ravishda ozodlik uchun qahramonona kurash g’oyasi deb atash mumkindir. Shu bilan birga, uning musiqasi ham eng nozik lirik kechinmalarni tasvirlaydi. 1827-yil 26-martda Vena shahrida vafot etdi.