GEKTOR BERLIOZ
(1803—1869)
Gektor Berlioz – frantsuz kompozitori, dirijyor va romantizm davrning musiqa ijodkoridir. Burgundiya viloyatida (Frantsiya) tug’ilgan. Shifokor otasining talabiga binoan u Parijda tibbiyot fakultetida o’qishni boshladi va bir vaqtning o’zida konservatoriyaga o’qishga kiradi, bu esa tez orada oilasi bilan ziddiyatga olib keladi. Uch marta muvaffaqiyatsiz urinishlari, hakamlar hay’ati uning asarlarini rad etgandan so’ng, Berlioz o’zini butunlay musiqaga bag’ishlashga qaror qiladi.
1830-yilda u Rim mukofotiga sazovor bo’ldi. Bu vaqtga kelib u jadal musiqa yozishni boshlaydi va musiqa tanqidi bilan shug’ullanadi (uning matbuotdagi debyuti 1823-yilda bo’lgan). Maqola va sharhlarda aytgan tanqidiy so’zlari uning musiqiy faoliyatiga bir necha bor to’sqinlik qilgan. 1840-yilda u Evropa bo’ylab gastrol safarini boshlaydi va o’z asarlari ijro etilgan kontsertlarda dirijyor sifatida qatnashdi.
Gastrol davomida u Germaniya, Avstriyada bo’ladi va Rossiyada bir nechta kontsertlar beradi. 1852-yildan boshlab Berlioz Parijga joylashib, Parij konservatoriyasida kutubxonachi lavozimini egalladi. 1856-yilda u Frantsiya akademiyasining a’zosi unvoniga sazovor bo’ladi. Berlioz yangi musiqiy janr – dasturiy simfoniya yaratuvchisi bo’lib, u o’z davridan boshlab, 19-asr kompozitorlari orasida juda mashhur bo’ldi.
Bundan tashqari, u birinchi bo’lib opera hamda oratoriya bilan bog’lanmagan, uverturani mustaqil asar sifatida yaratdi. Uning ijodiy merosiga quyidagilar kiradi: «Fantastik simfoniya», «Romeo va Juliet», «Garold Italiyada», «Faustning hukmi» kantatasi (mashhur «Rakotsi marshi» bilan), operalar (jumladan, «Troyanlar» qismi. «) va boshqa vokal va cholg’u asarlari. Kompozitor mumtoz ohangni saqlab qolgan holda, romantik davrning barcha texnik yutuqlaridan foydalanadi. Dasturli musiqa unga juda yaqin, garchi uning ko’plab asarlari dastursiz musiqaga xos mumtoz shaklda yozilgan. Berlioz musiqasi o’zining ajoyib cholg’ulari bilan ajralib turadi.
U Rimskiy-Korsakov va R. Shtraus bilan bir qatorda cholg‘ulashning eng buyuk ustasi hisoblanishi ham bejiz emas.